"Synodalność w życiu i misji Kościoła"

5 maja 2022 r. w Domus Mater w Krakowie odbyło się organizowane przez Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów w Stadnikach sympozjum naukowe: „Synodalność w życiu i misji Kościoła”.

W tematykę sympozjum wprowadził uczestników oraz słuchaczy radia Profeto rektor seminarium ks. dr Leszek Poleszak SCJ. Następnie oddał głos prowadzącemu całe wydarzenie prefektowi ds. studiów, ks. dr. Adamowi Pastorczykowi SCJ.

Pierwszym prelegentem sympozjum był ks. dr hab. Andrzej Proniewski, prof. UwB, kierownik katedry Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku, a także delegat biskupi ds. studiów i formacji w Archidiecezji Białostockiej. Ks. profesor próbował odpowiedzieć na zasadnicze pytania, a mianowicie: Czym jest synodalność Kościoła? W jaki sposób rozwijała się świadomość synodalności na przestrzeni historii Kościoła?

Ks. dr hab. Andrzej Proniewski zauważył, że narzędziem do zrozumienia Kościoła i jego synodalności jest unia hipostatyczna Syna Bożego, prawdziwego Boga i prawdziwego Człowieka. W tym kontekście Kościół założony przez Chrystusa należy rozumieć jako realitas complexa, dlatego także i jego synodalność będzie obejmowała zarówno sferę rzeczy widzialnych, jak i niewidzialnych, boskich i ludzkich. Prelegent podkreślił, że właściwie rozumiana synodalność Kościoła jest głęboko ewangeliczna i wspólnototwórcza, a więc czyniąca wszystkich ochrzczonych towarzyszami wspólnej drogi ku Chrystusowi.

Następnym prelegentem był kanonista, ks. prof. dr hab. Tomasz Rozkrut, który od 1 września 2020 roku pełni funkcję prorektora ds. nauki oraz dyrektora Szkoły Doktorskiej wspomnianego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. W swoim wystąpieniu ks. profesor skoncentrował się na znaczeniu instytucji synodu biskupów dla współczesnego Kościoła.

Jak zauważył, jej powstanie związane jest bezpośrednio z papieżem Pawłem VI oraz doświadczeniem życia Kościoła podczas II Soboru Watykańskiego. Konieczność intensywniejszej współpracy episkopatów oraz wzrastająca świadomość odpowiedzialności świeckich za Kościół, stały się inspiracją do powstania ww. instytucji. Ks. prof. dr hab. Tomasz Rozkrut stwierdził, że chociaż synod biskupów jest instytucją doradczą, to jednak w obecnym czasie papież Franciszek zdaje się nadawać mu większe znaczenie, aniżeli czynili to jego poprzednicy na stolicy Piotrowej. 

Kolejnym tematem sympozjum było Nawrócenie synodalne w rozumieniu papieża Franciszka. Powyższego zagadnienia podjął się ks. dr hab. Tomasz Szałanda, proboszcz parafii św. Jakuba Apostoła w Stawigudzie, pod Olsztynem.

Prelegent zauważył, że nawrócenie jest jednym z najważniejszych pojęć dotyczących synodalności w rozumieniu papieża Franciszka. Staje się ono fundamentem jego teologii „otwartych drzwi”. W nawróceniu chodzi o przejście od „ja” do „my”, od jednostki do wspólnoty. Synodalność w rozumieniu Franciszka jest słuchaniem zarówno Boga, który jest Darczyńcą, jak i drugiego człowieka, będącym Jego darem. Jak podkreślił prelegent, „słuchanie to zapomniana forma miłości”, a każdy człowiek jest w tym dialogu „bohaterem pierwszego planu”. Papież proponuje zmianę myślenia o Kościele jako instytucji zhierarchizowanej, zmianę sposobu bycia w Kościele na bardziej dialogiczne oraz zmianę przeżywania życia w Kościele, abyśmy razem byli zdolni do wychodzenia do zmarginalizowanych i znajdujących się na peryferiach wiary i Kościoła. 

Po przerwie kawowej głos zabrał ks. prof. dr hab. Janusz Królikowski, kapłan diecezji tarnowskiej, teolog, mariolog, eklezjolog, autor licznych publikacji teologicznych, zarówno naukowych jak i popularnonaukowych. W 2020 roku został wybrany do Komitetu Nauk Teologicznych Państwowej Akademii Nauk na kadencję 2020-2023.

Ks. profesor w swoim wystąpieniu skupił się na genezie i aktualnych przygotowaniach do nowego synodu biskupów. Jak zauważył, podstawą współczesnej dyskusji dotyczącej synodalności jest eklezjologia komunii (communio), rozumiana jako wspólnota Ciała Chrystusa, eklezjologia ekumeniczna, otwarta na dialog z innością, oraz zafascynowanie stylem parlamentarnego rozwiazywania problemów wewnątrzkościelnych. To właśnie w kontekście tych doświadczeń pojawiła się propozycja zwołania synodu biskupów nt. synodalności. 

W swoim nauczaniu – kontynuował prelegent – papież Franciszek podkreśla znaczenie „ogółu wiernych”, stwierdzając, że „owczarnia ma nosa”. Nie negując tych słów, ks. prof. Janusz Królikowski przestrzegł jednak przed „tworzeniem Kościoła naszych marzeń”, gdyż wspólnota Kościoła nie należy do nas, lecz do Chrystusa.

Kolejnym prelegentem był ks. mgr lic. Wiesław Kamiński, proboszcz parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łodzi, a także m.in. dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Kurii Archidiecezji Łódzkiej oraz sekretarz Ekumenicznej Szkoły Biblijnej. Tematem jego wystąpienia była Synodalność w wymiarze parafialnym szansą na ożywienie wspólnoty.

Już na samym początku referent stwierdził, że w synodzie o synodalności nie chodzi o konsultacje, czy też będącą ich wynikiem syntezę socjologiczną. Nie jest zatem istotne, czy o/po synodzie zostanie opublikowana kolejna książka. Chodzi natomiast o ożywienie wspólnoty, rozumiane jako obudzenie w ochrzczonych, w osobach spoza wspólnot parafialnych, pragnienia zabrania głosu i uczestnictwa w życiu Kościoła. Do tego zaś niezbędna jest przestrzeń spotkania, dialogu oraz słuchania.

Synod jest zatem jak ewangelia, albo traktujemy go poważnie, albo już teraz jest nam zupełnie zbędny. Potraktowanie go na serio sprawi, że stanie się on dla nas prawdziwą szansą na zniesienie podziału na tych, którzy w Kościele „obsługują” i „są obsługiwani”. Wtedy też może być on także mocnym impulsem do podejmowania wspólnych działań oraz brania za nie współodpowiedzialności. 

Ostatnim mówcą sympozjum naukowego był ks. prof. dr hab. Janusz Bujak, kierownik katedry teologii systematycznej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego oraz diecezjalny referent ds. ekumenizmu. Tematem jego wystąpienia była Synodalność i prymat jako wyzwanie w ekumenicznym dialogu katolicko-prawosławnym.

We wprowadzeniu do powyższego zagadnienia prelegent zauważył, że to m.in. zachwyt nad synodalnością Kościołów Wschodnich stał się inspiracją dla papieża Franciszka do podjęcia tejże problematyki na forum Kościoła katolickiego. Ks. profesor przestrzegał jednak przed zbytnim „zachłyśnięciem się” synodalnością w rozumieniu prawosławnym, gdyż w praktyce życia Kościołów prawosławnych stanowi ona nie lada wyzwanie. M.in. uwidacznia się to w braku jedności i organicznej współpracy między tymi Kościołami, co wiąże się bezpośrednio z brakiem „pierwszego” (primusa) pośród nich.

W tym kontekście ks. prof. dr hab. Janusz Bujak zauważył także, że eklezjologia lokalna Kościołów Wschodnich jest zbyt zawężona, aby mogła doprowadzić nas do jedności (Joseph Ratzinger). Postulatem jest zatem właściwe połączenie zasady synodalności i prymatu, gdyż tylko wtedy, gdy te dwa principia Kościoła wzajemnie na siebie oddziałują, Kościół może być zarówno synodalny, jak i jeden.

 

***

 

Dziękujemy wszystkim prelegentom, uczestnikom i słuchaczom radia Profeto. Jednocześnie zapraszamy na kolejne organizowane przez Wyższe Seminarium Misyjne Księży Sercanów w Stadnikach sympozjum naukowe, które planujemy w I semestrze przyszłego roku akademickiego, a dokładnie w czwartek, 27 października br.